We houden onszelf graag voor de gek

Helaas moet ik vaststellen dat we onszelf graag voor de gek houden. Wanneer de winter aanbreekt, dan ontstaat een zinloze discussie over het bijvoeren van dieren. Vooral de dieren in de Oostvaardersplassen zouden meer voedsel moeten krijgen. Mijn kinderen heb ik inmiddels laten weten wat ik met de rest van de wereld deel: dit is grote onzin.

Laat ik even beginnen door netjes te vermelden dat ik sinds mijn achttiende levensjaar geen vlees en vis meer eet. Dat gezegd hebbende denk ik dat ik er best wat over mag vertellen. Over wat er hier aan de hand is: onszelf voor de gek houden.

Laat ik beginnen met de definitie van natuur, want die is wel belangrijk. Zoek ik op de website van Van Dale, dan kom ik twee definities tegen.

Natuur

1. aangeboren aard of gestel (geaardheid). 2. Alles wat ons omringd en niet is gemaakt door de mens.

Ik pak de tweede definitie als eerste op. Gaat het om de Oostvaardersplassen, dan hebben we het hier over een gebied van 56km² dat ooit heeft toebehoord aan het water. Pas na de drooglegging van de Flevopolders ontstond dit gebied. Het gebied is na de aanpassingen door de mens met rust gelaten. Er zijn dieren uitgezet en sommige dieren kwamen er vanzelf naar toe. Ja, het klopt, dit stukje Nederland is gemaakt door de mens om daarna aan de natuur terug te geven. Het gebied is voorzien van beperkingen om de dieren eruit te laten gaan, dat is dan weer onnatuurlijk.

“Echt” natuurgebied

Dus de vraag blijft staan: is dit een “echt” natuurgebied? Nee, want het was vroeger zee (of meer, afhankelijk van de periode). Maar goed, welk stukje Nederlands groen is niet door de mens gemaakt? Er zijn genoeg gebieden te bedenken die gewoon door de mens zijn gemaakt. Daarin verschillen we niet van zij die aan de andere kant van de wereld ooit Central Park in New York aangelegd hebben.

De Oostvaardersplassen zijn dus geen natuur, wanneer we de tweede definitie van het woord erbij pakken. Strikt genomen dan. Kijken we wat verder, dan zou je kunnen stellen dat dit gebied terug is gegeven aan de natuur, althans op een andere manier dan vroeger. Willen we het goed doen, dan zit er maar een ding op: alles onder water te zetten. Maar dan zouden ook de steden Almere en Lelystad geen bestaansrecht hebben, toch? Dat is niet aan de orde, net zo goed als dat het niet aan de orde is dat dit gebied geen kenmerken heeft van natuur. Er staan bomen, er groeien planten en er lopen dieren rond. En laat dit nu juist het punt van aandacht zijn…

Aangeboren

Dat brengt mij bij de eerste definitie. Iets dat aangeboren is. Een leeuw eet een zebra op. Een beer een konijn. Noem maar op. Of een mens dit ook zou moeten doen – ik denk van niet- is een discussie die ik nu niet ga beginnen (die volgt later). Natuurlijk lopen er in de Oostvaardersplassen geen leeuwen en beren rond. Er lopen wel andere dieren rond. Neem bijvoorbeeld de grote grazers (runderen, paarden, herten onder andere). Deze dieren zorgen voor een probleem: ze verdringen sommige andere dieren, met name broedvogels. Omdat er geen natuurlijke vijanden zijn, kunnen zij zich blijven voortplanten. Het gevolg is, een te grote populatie op een te klein gebied. Althans, dit zou je denken. De waarheid is net iets anders. Deze grazers hebben wel degelijk een vijand: de vijand die onzichtbaar is en waar men hard tegen moet vechten: Moeder Natuur. Het is natuurlijk dat een verzwakt beest sterft. Het is natuurlijk dat dit leidt tot een aanpassing van de populatie.

Levens zijn eindig

Zolang we er niet voor kiezen om natuurlijke vijanden van deze groter grazers uit te zetten, zijn de weersomstandigheden de enige vijand. Is dit erg? Het is natuurlijk zielig wanneer een dier komt te sterven. Alleen hoort dit niet bij de natuur? Levens zijn eindig, niet alleen die van dieren. We kunnen ingrijpen, maar dit is niet hoe het zou moeten te zijn. In een ideale wereld kunnen er ook in de Oostvaardersplassen ook natuurlijke vijanden uitgezet worden. Alleen een meerderheid is hiervoor niet te vinden. Moet dit veranderen? Dat is een interessante discussie.

Wanneer er meer natuurlijke vijanden uitgezet worden, zorgt dit voor een aanpassing van het leefgebied. Staan “we” toe dat dieren uit dit gebied vertrekken en zich elders vestigen? Nee, want dit willen we niet. Denk aan de afrasteringen op de Veluwe om zo wilde zwijnen te concentreren in een bepaald leefgebied. Natuur is prima, maar dan wel zo ingericht dat de mens de regie in handen houdt. We kunnen dit idee ook loslaten, maar dit vergt ook van de mens aanpassingen.

Voorstanders van “bijvoeren”

Goed, dit is niet aan de orde en daarom zijn er voorstanders van het “bijvoeren” te vinden. Ik las in de Volkskrant vandaag dat sommigen hun auto’s volladen met balen stro en deze over de afrastering van het gebied gooien. Laat de dieren die het echt nodig hebben daar niet naar toe komen… Het is alsof je de eendjes aan het voeren bent. Je merkt al snel dat de meest sterke dieren zich het brood toe gaan eigenen. Het gevolg: die dieren weten later niet meer hoe ze zelf voedsel moeten zoeken. Het voeren van eendjes lijkt leuk en een goed idee, maar dit is het niet. Dat geldt dus ook voor het bijvoeren van de dieren in de Oostvaardersplassen.

Zolang we niet na willen denken over zaken die er echt toe doen, is het zinloos. Even zo zinloos als het (telefonisch) bedreigen van medewerkers van Staatsbosbeheer.

Dierenwelzijn

We houden ons toch graag voor de gek. In dit geval hebben de dieren een gezicht gekregen. Hoe anders is dit als het gaat om het dierenwelzijn in onze eigen voedselketen. Hoeveel mensen maken zich hier druk om? Dan kom ik nu uit op het eten van dieren…

Is het nature of nurture dat we vlees eten? Is het normaal dat we wel vlees willen eten van een kip, varken of van een koe en niet van een paard of hond? Is het normaal dat we ermee instemmen dat voedselfabrikanten in sommige gevallen weinig op lijken te hebben met het welzijn van dieren? Dat we toestaan dat er megastallen gebouwd worden ten gunste van de bio-industrie? Of gaan we liever naar de gebieden toe, waarin dieren het zwaar hebben – want die hebben immers een gezicht – en laten daar voedsel achter (wat overigens verboden is)?

Nee, ik roep nu niet op om massaal naar de locaties te trekken waar vlees verwerkt wordt. Ik denk wel dat het goed is, om ons niet voor de gek te houden: dieren sterven, dit komt voor. Alleen de manier waarop dit in het gebied van de Oostvaardersplassen voorkomt, is meer natuurlijk dan de bio-industrie.

Gewetensvraag

Een laatste gewetensvraag, waar ik geen antwoord op krijg: zijn zij die ervoor kiezen om bij te voeren echt zo begaan met mens en dier? Dit zou wel eens in kunnen houden dat er meer mensen vegetarier of veganist zijn, dan dat wij denken… of niet?

Hoe doe ik dit dan als vader van twee kinderen? Mijn wederhelft en mijn kinderen eten soms vlees. Biologisch vlees overigens. Dat is een concessie die ik in een huwelijk gedaan heb. Zij – mijn wetenschapper – vraagt van mij niet, dat ik wel vlees eet. Omgekeerd kan ik dit van haar ook niet vragen. Het is een keuze. Aangezien ik geloof in vrije keuzes, is dit normaal. Wat betreft mijn kinderen: ik leg ze geduldig uit hoe de vork in de steel zit (of in het vlees). Het is dan aan mijn kinderen om te beslissen wat ze hiermee gaan doen. Dat geldt niet alleen voor het wel of niet eten van vlees, maar voor meer zaken: politiek, geloof… noem maar op.

No-Go

Dwingen is een No-Go en dat geldt, denk ik, ook voor het bijvoeren van dieren. Samen moeten we een oplossing vinden: of we kiezen ervoor om dit zo te laten of we kiezen ervoor om meer natuurlijke vijanden in het gebied te plaatsen.

Update 2023

De oudste heeft het ongeveer twee weken volgehouden om geen vlees te eten. De jongste besloot in 2018 om geen vlees meer te eten. Dat doet ze nog steeds niet.

De afbeelding bovenaan deze pagina: Wikimedia Commons.