Hoe zit dat nu met non-binair-zijn?

Wanneer je de berichten in de media hebt gevolgd, dan kan het je opgevallen zijn dat Elliot Page een verklaring naar buiten heeft gebracht. Page verklaarde niet alleen transgender te zijn, maar ook nog eens non-binair te zijn. Ik vond het een goed idee om hierbij stil te staan. Hoe denkt deze schrijvende huisvader hierover? Hoe zit dat nu met non-binair-zijn?

Het nieuws leverde reacties op. Postief, negatief. En het leverde vragen op. Het zette mensen aan het denken. Mij ook.

De Wikipedia-pagina is inmiddels netjes aangepast. Ellen is vervangen door Elliot en er wordt gesproken over hij en hen (he/they). Inderdaad ‘hen.’ Het is gebruikelijk, wanneer je een bepaalde definitie geeft aan jezelf dat je aangeeft hoe je aangesproken wilt worden. Taalkundig is dat een uitdaging. Hoe gebruik je bepaalde woorden, bepaalde zinnen? De meeste mediaorganisaties volgen het statement van Page, waarin gemeld wordt voortaan aangeduid te willen worden met ‘he/they.’ Hem of hen dus. Kies je ervoor they te vertalen als ze, dan is dat gevaarlijk. Dan lijkt dat op het vrouwelijke ‘ze’ en dat is niet de bedoeling.

Keuzes

Niet alleen heeft Page bekendgemaakt transgender te zijn. Ook maakte de acteur uit Canada bekend non-binair te zijn. Wanneer je non-binair bent (Engels non binary), dan is dat eigenlijk hetzelfde als genderqueer. Met andere woorden: het gaat om personen die niet alleen man of vrouw zijn. Er is dus geen hokje waar je deze personen in kunt stoppen op de manier waarop dit al eeuwen plaatsvindt.

Opvallend is dat er vaak gesproken wordt over het maken van keuzes. Je moet een keuze maken, zo lijkt het. Dat je als vrouw valt op mannen of als man valt op vrouwen. Alleen komt dit niet overeen met de werkelijkheid. De werkelijkheid is nu eenmaal dat je als vrouw ook op vrouwen kunt vallen en als man ook op mannen kunt vallen. Sterker nog, je hoeft helemaal niet te kiezen op basis van geslacht. Je kunt ook ‘kiezen’ op basis van persoonlijkheid. Dat noem je dan panseksueel. Overigens ben ik van mening dat het niet altijd een kwestie is van ‘kiezen.’ Waar je tot aangetrokken voelt, dat is iets dat in je zit. Dat is niet iets dat aan- of af te leren valt.

De paraplu die we gebruiken voor alle soorten van seksualiteit is natuurlijk bekend als LGBTQ+ (Engels) en in het Nederlands kennen we dit als LHBT. Al is de Nederlandse afkorting misschien niet helemaal kloppend. Zet er IQ+ achter en het plaatje is compleet. Onder deze paraplu valt alles. Zelfs wanneer je heteroseksueel bent, dan hoor je hier nog steeds in thuis. Dat wil zeggen: wanneer je heteroseksueel bent en voorstander bent van gelijke rechten, gelijke behandeling en je wilt geloven in het feit dat het niet alleen maar gaat om relaties tussen vrouwen en mannen of mannen en vrouwen. Met andere woorden, je bent dan een supporter of ally. Of gewoon, een straight ally. Met andere woorden, je bent een bondgenoot. Iemand die aan de kant staat van. Iemand die niet veroordeeld.

Waar hebben we het dan over? De afkorting bestaat uit een groot aantal soorten seksualiteit en genderdiversiteit. Dat laatste is enorm belangrijk, want het draait niet altijd om seks. Het woord seksualiteit of seksuele oriëntatie suggereert meteen dat er iets lichamelijks bij betrokken is en dat hoeft niet zo te zijn.

Afkortingen

Hanteren we de Engelstalige afkorting, dan valt het volgende er onder:

• L – Lesbian: een homoseksuele vrouw
• G – Gay: een homoseksuele man. Met de aantekening dat lesbische vrouwen ook kunnen aangeven gay te zijn.
• B – Bisexual: zowel vrouwen als mannen.
• T – Transgender, transgender person, transsexual: Iemand die het gevoel heeft geboren te zijn in het ‘verkeerde’ lichaam.
• Q – Queer of Questioning: Iemand die niet in een hokje geplaatst wenst te worden.

Dan de plus. Die is enorm belangrijk.

• I – Intersex: Dit zijn mensen met zowel vrouwelijke als mannelijke lichaamskenmerken.
• 2/TwoSpirit (Two-spirit): Een aanduiding van Noord-Amerikanen (de oorspronkelijke bewoners) om een zogeheten derde gender aan te duiden. Deze aanduiding is in de jaren negentig officieel toegevoegd, maar de geschiedenis ervan gaat al veel verder terug. Er is deels een overlap met de ‘I.’
• A – Asexual: Mensen zonder seksueel verlangen of die geen seksuele aantrekkingskracht voelen.
  A – Ally: Heteroseksuele vrouwen of mannen die niet alleen tegen homofobie zijn, maar ook voorstander zijn van gelijke rechten en een gelijke behandeling. Ook wel aangeduid met de letter ‘S’ van het Engelse woord ‘Straight.’
  A – Agender / Non-binary gender / Genderqueer: Waar we het in dit artikel over hebben; iemand die niet exclusief vrouwelijk of mannelijk is.
  P – Pansexual: Deze personen vallen niet op geslacht, maar op persoonlijkheid.
• B – Bigender / Dual gender: Een identiteit waarbij twee genders worden aangehouden.
• G – Gender Variant / Gender nonconformity: Hierbij is er sprake van een gedrag dat in gaat tegen de standaarden die door de samenleving toegekend worden aan ‘typisch’ vrouwelijk of ‘typisch’ mannelijk.
• P – Pangender: Ook wel bekend als Genderfluid. Een soort flexibiliteit ten opzichte van gender, zonder daar een bepaalde waarde aan te verbinden.

LGBTTTQQIA

Zet je alle afkortingen op de juiste plaats, dan krijg je dus: LGBTTTQQIAA. Dit is natuurlijk een lastige en lange afkorting. Daarom spreek je over LGBTQ+ Vandaar dat de plus enorm belangrijk is. Bovendien, de plus maakt het mogelijk om nieuwe definities toe te voegen.

Aandachtspunt hierbij is dat sommigen van mening zijn dat de groep ally er niet bij hoort. Daarover valt te discussiëren.

Voordat ik verder ga met non-binair, is het goed om stil te staan bij een andere vermelding door Page. Het woord transgender. Strikt genomen komt het erop neer dat iemand bij de geboorte niet de genderidentiteit of -expressie krijgt dat overeenkomt met wie men werkelijk is. Het is gevaarlijk om te zeggen dat er sprake is van een geboorte in het ‘verkeerde’ lichaam. Het woord ‘verkeerd’ heeft een negatieve lading. Het is niet verkeerd. Er is niets verkeerds aan.

Wat ik begrepen heb is dat Page aangegeven heeft transgender te zijn, maar tegelijkertijd het hokjes-gedoe wil laten varen. Dat kan ook. Daarmee is de Canadees dus non-binair.

Seksualisering

Het is nogal een dingetje, dat non-binair-zijn. Sommige mensen doen het voorkomen alsof het een modeverschijnsel is. Wanneer een meisje of vrouw aangeeft non-binair te zijn, dan is ze vast lesbisch. Of op z’n minst biseksueel. Was het maar zo makkelijk. Zelfs het hanteren van lesbisch of biseksueel is het plaatsen in een hokje op basis van geslacht. Dat is voor een jongen of man niet veel anders. Al zijn de opmerkingen over jongens of mannen die aangeven non-binair te zijn soms harder. Dat heeft te maken met de seksualisering. De seksualiteit of de geaardheid van iemand kan seksueel gemaakt worden door anderen. Omdat het spannend is, omdat het opwindend is. Alles wat daarvan afwijkt, dat is ‘fout.’ Sterker nog, jongens of mannen die aangeven dat ze afwijken van wat anderen ‘normaal’ vinden, worden aangeduid met de meest beledigende scheldwoorden. Sterker nog, wanneer je als man iets niet kan of iets fout doet, dan ben je een mietje, flikker of homo.

Neem nu de scheidsrechter van een gemiddelde voetbalwedstrijd. Dat is toch die blinde homo, wanneer hij een fout maakt? Of wanneer anderen denken dat hij een fout maakt.

Geweld

Zorgt dat ervoor dat vrouwen het op dit punt minder zwaar hebben? Zeker niet. Ook zij moeten rekening houden met heftige reacties. Denk dan aan een dieptepunt uit 2019. Daarover lees je meer via deze pagina van de BBC.

Ook transgender personen worden geconfronteerd met geweld. Mishandeling en bedreiging is aan de orde van de dag. Zoals het Transgender Netwerk Nederland recentelijk verklaarde: het geweld wordt erkend, maar er is geen echte oplossing voor. Het geweld neemt niet af en dat is iets wat wel zou moeten. Je leest er meer over in dit artikel van 18 november (NOS).

Het begint met een veroordeling. Dan volgt het pesten en dit kan soms leiden tot geweldsincidenten. Niet alleen dus voor mensen die homoseksueel zijn. Ook transgenders hebben ermee te maken. Niet alleen zij. Ook anderen onder de paraplu die we kennen als LGBTQ+ worden ermee geconfronteerd. Zelfs wanneer je aangeeft als ally te accepteren en te respecteren. Dan zal er vast wel wat ‘mis’ met je zijn, toch?

Dat veroordelen, we zijn er zo goed in geworden. Het veroordelen op basis van de voorkeuren van anderen. Het is natuurlijk helemaal niet goed. Eigenlijk is het verschrikkelijk.

Geeft iemand aan dat men non-binair is, dan kan dit ook heftige reacties opleveren. De eerste gedachte die velen erbij hebben is gekoppeld aan genderneutraal. Natuurlijk, dit begrip is verbonden aan non-binair, maar het dekt de lading niet.

Niet kunnen kiezen

Opvallend is dat voor sommige mensen non-binair staat voor het niet kunnen kiezen. Het niet maken van een keuze schijnt nogal belangrijk te zijn. Natuurlijk, je maakt voortdurend keuzes in dit leven. Wanneer iemand non-binair is houdt dit niet in dat er geen keuzes gemaakt kunnen worden.

News flash… Mensen die non-binair zijn kunnen heel goed keuzes maken. Als non-binair of genderqueer persoon ben je prima in staat je leven te lijden. Het is geen kwestie van aandacht trekken of niet kunnen kiezen. Het is een identiteit die je niet meer of minder maakt. Je identiteit wordt niet bepaald door wat je bent of beschouwd wordt om te zijn, maar door wie je bent. Waarbij je een goed gevoel krijgt. Voor sommigen is dat niet in een hokje geforceerd te worden.

Wie je bent, dat is iets dat niet door anderen voorgeschreven moet worden. Dat je ‘iets’ of ‘iemand’ bent, dat is al voldoende. Dat je ertoe doet.

Genderneutraal

Laten we het niet verwarren met het eerdergenoemde genderneutraal. Het is niet hetzelfde. Genderneutraal is zonder verwijzing naar een gender. Dus zonder zij of hij te benoemen of door niet te kiezen voor een bepaald soort speelgoed, een bepaalde manier van kleden.

Toch komt het dichtbij elkaar. Het komt er allemaal op neer dat we verder zouden moeten kijken dan hokjes. In de opvoeding is dat soms lastig. Helemaal wanneer je kijkt naar het speelgoed. Vooral de reclames van de speelgoedfabrikanten zouden op sommige punten beter kunnen. Wie zegt dat jongens met auto’s moeten spelen en meisjes met poppen? Wie zegt dat een meisje niet verkleed kan gaan als een stoere piraat? Wie zegt dat een jongen niet verkleed mag gaan als prinses?

Nee, het gaat niet om het verkleden. Zeker niet op latere leeftijd, dus wanneer er aangegeven wordt dat er sprake is van non-binair-zijn. Het is geen grote verkleedpartij. Verkleden zorgt ervoor dat er altijd een einde komt aan de verkleedpartij. Tenzij je mijn dochter bent, die gerust in haar verkleedkleren kan gaan slapen.

Let op, het gaat niet om verkleden. Het gaat er niet om dat je even iets aantrekt, om dat vervolgens weer uit te trekken nadat een bepaald moment voorbij is. Zo werkt het niet. Het gaat uiteindelijk allemaal om keuzes maken. Dit zijn niet altijd keuzes die voor iedereen vanzelfsprekend zijn. Ze kunnen afwijken van dat wat geleerd is of dat wat ‘bekend’ is. Dan komt het aan op wat je denkt te weten. Laten we daar nu eens eerlijk over zijn: Hoeveel weet je eigenlijk? Wanneer je eerlijk bent, dan moet je toegeven dat je niet alles weet. Dat hoeft niet. Wanneer je alles zou weten, dan zou het leven er heel anders uitzien.

“Beauty lies in the eyes of the beholder”

Als het gaat om voorkeur, dan is het net als kunst. Niet iedereen kan het werk gemaakt door een bepaalde schilder waarderen. Dan worden mooie zinnen gebruikt. De bekendste is waarschijnlijk de Engelstalige uitdrukking: “Beauty lies in the eyes of the beholder.” Oftewel, schoonheid dat is gebonden aan de toeschouwer. De schoonheid ligt daarmee letterlijk in de ogen van de toeschouwer. Daar ‘ligt’ natuurlijk niets. Het is ons gevoel dat iets ‘doet.’ Laat dit nu net hetzelfde zijn met de manier waarop we ons definiëren. Niet iedereen begrijpt dit. Het zorgt in bepaalde gevallen voor reacties die zeer negatief zijn. Daar blijft het dus niet bij. Ook geweld komt dus voor. Dit alles sterkt mij in de gedachte dat we juist meer aandacht geven aan dit soort onderwerpen. Zodat het bespreekbaar is en zodat er wat gaat veranderen. Dit is namelijk ook emancipatie.

Emancipatie is niet alleen het verkrijgen van gelijkwaardigheid tussen vrouwen en mannen. Was het maar zo simpel. De paraplu van emancipatie is even veelzijdig als die van de LGBTQ+ gemeenschap. Denk aan emancipatie van mensen met een andere etnische achtergrond, emancipatie van de LGBTQ+ gemeenschap of van emancipatie op welk vlak dan ook. Emancipatie is namelijk het streven naar een volwaardige plaats binnen een gemeenschap. Dat is niet een kwestie van een strijd van zij die zich niet gelijkwaardig voelen. Nee, het komt ook aan op zij die de plaats al verworven hebben.

Emancipator

Toen ik gevraagd werd als ambassadeur voor het platform Emancipator, moest ik er even over nadenken. Waarom zou ik mij als man bezig moeten houden met vrouwenemancipatie? Juist omdat ik man ben zou ik me er zeker mee bezig moeten houden. De gelijkheid zal namelijk een kwestie zijn van het veranderen van gedachten door mannen. Dat is niets anders dan de gelijkwaardigheid op de arbeidsmarkt of op het gebied van etniciteit. Allemaal zaken die niet aangedragen moeten worden door zij die er last, hinder of erger van ondervinden.

Dit alles schrijf ik als vader die, samen met de moeder, de kinderen op laat groeien in vrijheid. Vrijheid is zeker het kunnen zijn van jezelf. Zonder beperkingen. Die zijn er natuurlijk wel, want het is geen kwestie van een soort losbandigheid en lekker doen waar je zelf zin in hebt. De gedachte van ons als ouders is altijd geweest om twee kinderen op te voeden die in staat waren om te begrijpen dat ‘anders’ niet slecht is. Dat het niet verkeerd is om respect te tonen naar iemand die ‘anders’ is, maar het proberen te begrijpen. Mijn kinderen kunnen dat – ondanks hun leeftijd – inmiddels heel erg goed. Daarmee zeg ik niet dat mijn kinderen beter zijn dan anderen. Zeker niet. Ze zijn niet die voorbeeldige kinderen, want er zijn genoeg momenten waarop ik ze achter het behang wil plakken en graag wil verhuizen.

Verder schrijf ik dit alles als iemand die het zelf niet heeft meegemaakt. Ik ben een toeschouwer. Getriggerd door de moedige woorden van Elliot Page schreef ik dit alles. Komt het misschien niet goed over en heb ik de verkeerde woorden gebruikt, dan spijt mij dit oprecht. Met verkeerde woorden bedoel ik kwetsende woorden. De boodschap, daar sta ik achter. Ik geloof dat het niet altijd een kwestie is van hokjes. Soms kan dat niet, soms gaat dat niet. Voor de verdraagzaamheid, creativiteit, voor de rust en zoveel meer is het soms juist goed om verder te denken. Grenzen te overstijgen en vooral niet te vertellen hoe anderen het zouden moeten doen, omdat hun keuzes niet ‘normaal’ zouden zijn.

New flash… Er bestaan geen ‘normale’ mensen…

Misschien moest ik maar weer eens gaan stofzuigen. Wat weet ik er nu vanaf?

Relevante links

• Healthline
• Wikipedia: List of people with non-binary gender identities
• Twitter: @TheElliotPage
• NOS: Acteur Ellen Page gaat voortaan door het leven als Elliot Page
• NOS: Geweld tegen transpersonen houdt aan: ‘We moeten dit niet accepteren.’
• De vlaggen van de regenboog
• Het belang van Paarse Vrijdag
• Een veilige dag voor iedereen die het nodig heeft

Update 2023

Dit artikel heb ik in januari 2023 op bepaalde punten aangepast. Wijsheid komt met de jaren, zegt men. Ervaring speelt hierbij een belangrijke rol. De juiste woordkeuze is enorm belangrijk, denk ik. Ik wil zaken graag goed en duidelijk formuleren, zonder mensen te beledigen. Vandaar dat ik tekstuele aanpassingen doorgevoerd heb.

Dit bericht geeft een inzicht hoe ik er als buitenstaander over denk. Het is niet bedoeld als belerend. Ben je van mening dat er zaken niet kloppen, laat het dan weten.

Afbeelding bovenaan deze pagina: Unsplash.